“Барилгын талх” хэмээн нэрлэгддэг цементийн тухай БарилгаМН сэтгүүлийн нэгдүгээр сарын дугаарт гарсан материалыг хүргэж байна -

Цемент нь чулуунцар, гөлтгөнө, шаардлагатай бол нэмэлтээс бүрдсэн усан орчинд бэхжих шинж чанартай нунтаг материал юм. Цемент нь барилгын үндсэн  материал бөгөөд барилгын бүтээцийн бетон, зуурмагийг бэлтгэхэд өргөн ашигладаг органик бус барьцалдагч материал юм. Цементийг устай холиход дотоод физик, химийн процессын нөлөөгөөр хатуурах ба аажмаар бат бэх нь нэмэгдэж  бэхжих чадвартай болно. 

Эртний Ромчууд шохойг шатааж буталсан чулуутай холих аргаар энгийн цементийг бүтээж анхны бетонд хэрэглэж эхэлжээ. Бетоны үйлдвэрлэлд хамгийн өргөн хэрэглэдэг портландцементийг 1796 онд Английн Port-Land хотод далайчин Джеймс Паркер усан онгоцны зогсоолын усан дотор байрлах баганыг ус тэсвэрлэх чадвартай материалаар хийх зорилгоор шавар шохойг шатаах замаар анхны хувилбарыг санамсаргүй аргаар гаргаж авсан байдаг. 

1. Цементийн ангилал

Зориулалтаар нь: 

• Барилгын өргөн хэрэглээний

• Тусгай зориулалтын

Чулуунцарын төрлөөр нь: 

• Портландцементийн чулуунцарын,

• Хөнгөн цагаант чулуунцарын,

• Сульфоалюминатын чулуунцарын гэж ангилна.

Цементийг 28 хоногийн дараах шахалтын бат бэхээр нь:
32,5; 42,5; 52,5; 62,5 гэж тус тус ангилна.
Бүрдүүлэгчийн орцоор нь:

• PC- Портландцемент 

• OPC- Эрдэс нэмэлттэй портландцемент  

• PSC- Шааргат портландцемент  

• PPC- Пуццолан портландцемент 

• CPC- Холимог портландцемент гэнэ.

2. Цементийн тэмдэглэгээ
 

Портландцемент РС 42,5R  MNS 974 : 2008 тэмдэглэгээнд:

• РС-цементийн товчилсон тэмдэглэгээ 

• 42,5- шахалтын бат бэхийн анги

• R-хурдан бэхэжлийн тэмдэглэгээ

• MNS 974 : 2008- “Портландцемент. Техникийн шаардлага”  стандарт

Портландцемент ОРС 15 42.5  MNS 974 : 2008 гэсэн тэмдэглэгээнд:

• ОРС- эрдэс нэмэлттэй портландцемент, ердийн бэхжилттэй

• 15 хувийн идэвхит эрдэс нэмэлттэй

• 42,5-шахалтын бат бэхийн анги

• MNS 974 : 2008 “Портландцемент. Техникийн шаардлага”  стандарт

Холимог цемент СРС 32,5 MNS 974 : 2008  гэсэн тэмдэглэгээнд:

• СРС-холимог портландцемент, ердийн бэхжилтэй, шаарга, үнсний холимог нэмэлт 30 хүртэл хувь агуулсан, 32,5 ангийн холимог цемент гэж тус тус заасан байдаг.

3. Тавигдах шаардлага. “Портландцемент. Техникийн шаардлага MNS 974 : 2008” стандартад зааснаар
Цементийг 3, 28 хоногийн дараах бат бэхээр нь  ердийн, хурдан бэхжилтэй гэж ангилах ба РС-42,5 ангийн цементийн 28 хоногийн дараах шахалтын бат бэх нь ≥42,5 МПа /425кгх/см2/,  гулзайлтын бат бэх нь ≥6,5МПа /65кгх/см2/ байна гэж заасан байдаг.  Цементийн барьцалдаж эхлэх хугацаа 45 минутаас багагүй, дуусах хугацаа 10 цагаас ихгүй, эзэлхүүний жигд өөрчлөлт /тэлэлт/ 10мм-ээс ихгүй байна.  Цементийн нунтаглалт 80мк нүхтэй шигшүүр дээрх үлдэц 10 хувиас ихгүй, хувийн гадаргуу нь 300м2/кг-с багагүй байна.

4. Үйлдвэрлэх технологи
Цементийг хуурай ба нойтон гэсэн 2 аргаар үйлдвэрлэдэг. Үндсэн түүхий эдэд шохойн чулуу, тохируулагч түүхий эдэд шавар, төмрийн хүдэр болон гөлтгөнө багтдаг бол нэмэлтээр үнс, бусад зөвшөөрөгдсөн түүхий эд орно. Үүнд: Цеолит, домен зуухны шаарга  гэх мэт. Цементийн үндсэн түүхий эд болох чулуунцарыг үйлдвэрлэхэд орц найрлаганд нь голлож шохойн чулуу 82-85%-ийг эзэлдэг бол тохируулагч нэмэлт болох шавар нь хөнгөн цагааны исэлийн агууламжаас хамаарч 14-16%-ийг, төмрийн хүдэр 1-2%-ийг эзэлдэг.
Тохиромжтой харьцаагаар түүхий эдүүдийг хольж хольц бэлтгэнэ. Бэлтгэсэн түүхий хольцыг ойролцоогоор 1350-1450 градусын температурт нүүрсээр шатааж чулуунцарыг үйлдвэрлэнэ. Чулуунцар нь хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн учир барьцалдах хугацааг тохируулахын тулд түүнийг гөлтгөнөтэй холин 3 - 40 мкм ширхэглэлтэй болтол нь нунтаглаж портландцементийг гаргаж авна.

Портландцемент үйлдвэрлэх технологи дараалал:
Түүхий эдийг буталж нунтаглах, түүхий хольц бэлтгэх, түүхий хольцыг устай урвалд оруулан зутан бэлтгэх, зутанг шатааж чулуунцар гаргах, чулуунцарыг гөлтгөнөтэй хольж, нунтаглан цемент гарган авах гэсэн үндсэн дамжлагатай.

Хуурай аргын технологийн давуу талууд: 
Сүүлийн үед цементийг ихэвчлэн хуурай аргаар үйлдвэрлэж байна. Хуурай аргын технологийн давуу тал нь  түүхий эдийг хатааж нунтаглах, өөр хооронд нь хольж дундачлах, нунтаг түүхий эдийг гомогизацлах силос зэрэг нойтон аргын техник төхөөрөмжүүдээс үлэмж дэвшилтэт технологитой юм.
Хуурай аргын үйлдвэрийн процессын шугам болох эргэх зуухны уртын хэмжээ нойтон аргын үйлдвэрээс ойролцоогоор 3 дахин богино ба гадна корпусаараа дамжуулан орчинд алдах дулааны хэмжээ харьцангуй бага. Хуурай аргын үйлдвэр нь бүрэн автоматчилах, хий дамжуулах шугам хоолойн бин битүү чанарыг хангах шаардлагатай. Түүхий эдийг нунтаглахад булт босоо тээрэм ашиглавал цахилгаан зарцуулалт 30% хэмнэх ашигтай.Мөн усны хэрэглээ нойтон аргын технологиос 5 дахин бага, түлш зарцуулалт 2 дахин бага, тоос ялгаруулалтын хэмжээ бага зэрэг давуу талуудтай.

5. Цементийн савалгаа, хаяглалт
Цементийг уут, сав баглаа, боодолд савлах буюу задгайгаар нийлүүлнэ. Савлагаанд давхарлаж оёсон эсвэл наасан, ус чийг нэвтрүүлдэггүй уут,  бага хэмжээгээр савлахад зориулан полиэтилен сав баглаа уут мөн 2-3 давхар полиэтилен уутыг ашигладаг. Ууттай цементийн дундаж бохир жингээс уутны дундаж жинг хасч, уутан доторх цементийн дундаж цэвэр жинг тодорхойлно. Уутанд савлах үндсэн хэмжээ 50 кг байх ба бусад хэмжээгээр савлах үед савлагааны жинг хаяглалтад заавал бичнэ. Савалгаа нь бүрэн бүтэн, урагдаж цоороогүй, хадгалах хугацаа нь дуусаагүй, хатуураагүй, хаяглалт нь доорхи мэдээллийг агуулсан цементийг сонгож аваарай. 
Цементийн уутны хаяглалтад дараах зүйлийг бичсэн байдаг. Үүнд: 

• Үйлдвэрлэгчийн лого, барааны тэмдэг, 

• Үйлдвэрлэгч, бүтээгдэхүүний нэр

• Цементийн төрөл 

• Бат бэхийн анги  /PC-42.5, OPC-42.5 гэх.мэт/

• Савлагаанд хамаарах цементийн дундаж цэвэр жин

• Стандартын тэмдэглэгээ (MNS 974 : 2008 ) 

• Хадгалах нөхцөл, анхаарах зүйлийн тэмдэглэгээ

• Үйлдвэрлэгчийн хаяг, утас

6. Цементийн хадгалалт 
Цементийг савлаагүй бол силос буюу бусад битүү саванд, савласан бол хуурай битүү агуулах, байранд шалнаас хөндий тавиур дээр хурааж хадгална. 
Өөр төрлийн болон бат бэхийн ангиар өөр цементийг хольж хураах, цементэд чийг авахуулах, гаднын зүйлээр бохирдуулах, задгай цементийг ил агуулахад хадгалахыг хориглодог. 
Ууттай цементийг хурааж хадгалахдаа газраас 45см-ээс дээш өндөрт хийсэн шалтай, ус чийг нэвтрэхээргүй битүү агуулахад хадгална. Ууттай цементийг тавиур дээр 1.8 м-ээс ихгүй өндөртэйгээр нягт хурааж, чөлөөтэй хүрэх гарц гаргана. 
Цементийн үйлдвэрлэсэн огноо, хадгалах хугацааг уут, саван дээр, задгайгаар нийлүүлэх үед дагалдах чанарын гэрчилгээнд бичсэн байна. Цементийг үйлдвэрлэснээс хойш 60 хоногийн дотор хэрэглэхээр тооцож хадгална. Хэрэв энэ хугацаанаас хэтэрвэл цементийн идэвхжил буурч, чанарт нь өөрчлөлт ордог.

7. Дагалдах чанарын гэрчилгээ
Та бүхэн хуурамч цемент худалдан авахаас сэргийлж  дагалдах чанарын гэрчилгээ, лабораторийн шинжилгээний бичиг, үйлдвэрлэгч нь бүтээгдэхүүний тохирлын гэрчилгээтэй эсэхийг  шалгаарай. Чанарын гэрчилгээнд дараах мэдээллүүд багтсан байдаг:
Үүнд: 

• Үйлдвэрлэгчийн нэр, хаяг, барааны тэмдэг 

• Цементийн нэр буюу тэмдэглэгээ

• Цементийн бат бэхийн анги 

• Хэсгийн дугаар, ачсан огноо 

• Цементэд нэмсэн нэмэлтийн төрөл, хэмжээ 

• Тээврийн хэрэгслийн дугаар 

• Цементийн баталгаат хугацаа, /сараар/ 

• Тохирлын гэрчилгээ буюу тохирлын тэмдэг 

• Стандартын тэмдэглэгээ 

8. Цементийн хэрэглээ
Орон сууц, олон нийт, үйлдвэрийн зориулалттай барилгын үндсэн бүтээц, бетон зам, хучилт, өргийн ажил, заслын ажил, суурь, далан суваг, усны хоолой, хамгаалалтын түшиц хана, бетон ба төмөр бетон эдлэл, бетон зуурмаг үйлдвэрлэхэд цементийг орц нормын дагуу хэрэглэнэ.
Манай оронд барилгын өргөн хэрэглээний РС42.5, РС52.5, ОРС42.5 портланд ангиллын цементийг өргөнөөр хэрэглэдэг байна. РС42.5 ангийн портландцементийг барилгын зориулалттай бетон, төмөр бетон хийц, угсармал хийц хэсгүүд, гүүр далангийн барилга, цутгамал хийц, өрөг, заслын зэрэг ажилд хэрэглэнэ.
РС52.5 ангийн портландцементийг өндөр бат бэх бүхий угсармал хийц, төмөр замын бетон дэр, өндөр хүчдэлийн шон, зам гүүрийн байгууламж зэрэгт ашиглана.
ОРС42.5-Эрдэс нэмэлттэй 42.5 ангийн портландцементийг бүх төрлийн барилгын ажилд өргөнөөр хэрэглэнэ.   

эх сурвалж: БАРИЛГА.МН